Kitosan (Chitosan), zayıflama konusunda etkinliği
olduğu iddia edilen popüler bir üründür. Uzun süredir çeşitli ülkelerde
reçetesiz olarak satışa sunulmaktadır. Çitosan ya da kitosan olarak
bilinir. Ürün, fat trappers, yani yağ kapanı olarak bilinmektedir. Kitosan
(Chitosan) ürününün
kilo vermeye yardımcı olması, alınan gıdaların vücuda yerleşmeden tıpkı bir
sünger gibi absorbe edilerek emilmesini sağlaması özelliğinden geldiği öne
sürülmektedir. Bir çok gıda takviyesi ya da zayıflama ürünü olarak
satışa sunulan ürünlerin, satıcıları tarafından bu ürünlerin muhtevasında
kitosan olduğu söylenmektedir.
Kitin ve chitosan; yengeç, karides, ıstakoz, kerevit gibi deniz
canlılarının kabuğunda bulmaktadır. Kimyasal olarak söylemek gerekirse,
N-asetil-D-glukozamin yapısında bir polimeridir. Aslen chitosan maddesi bir çok
alanda kullanılmaktadır. Örneğin, tohum ıslahı, küflenmeyi önleme, kan
durdurucu bandaj, su arıtımı, poliüretan boya kaplama, ilaçların deriden
girişine destek gibi. Bu kullanım alanlarının dışında zayıflama konusunda kullanımı
hakkında bilgilendirme yapmaya çalışacağız.
Kitosan vücudun yağlanmasına engel olabilir mi?
Hayvanlarda meydana getirilen çalışmalarda, kitosanın, gıdayla alınan
yağları midede bağlayarak, ince bağırsaktan yağların emilimini azalttığı,
böylelikle yağın dışkıyla atılmasını artırdığı belirtilmektedir. Chitosan’daki
artı yüklerin yağlardaki eksi yüklere yapışarak yağların sindirimini
engellediği düşünülmektedir.
2001 senesinde meydana getirilen bir çalışmayla, yağ emilimini azaltmasıyla
ünlü zayıflama ilacı orlistat (Xenical) ile chitosan karşılaştırılmıştır.
Karşılaştırmaya başlamadan doğrusu bu maddeler kullanılmadan önce dışkıyla
günde yaklaşık 1,36 gram yağ atıldığı belirlenmiş. Günde üç kere 120 mg
orlistat alındığında bu miktarın 17,49 grama, günde üç defa 890 mg kitosan
alındığında bu oranın1,63 grama çıktığı görmüş. Bu sonuçlar orlistatın yağ
emilimini anlamlı oranda azalttığını, buna karşılık chitosanın çok da etkili
olmadığı düşüncesini ortaya çıkarmıştır.
2003 yılında yapılan başka bir çalışma, günde 4.5 gram chitosan alınmasıyla
sağlanan yağ emilim azalmasının yalnızca 1.1 gram bulunduğunu; bununsa yalnızca
9.9 Kalorilik bir kayba karşılık geldiğini göstermiştir. 2005’te bu defa 12
kadın ve 12 erkekte yaptıkları araştırmada, bir günde, erkeklerde 1,8 gram yağ
emilim azalması bulmuşlar; hanımlarda azalma saptamamıştır.
2002’de, 2100 mg chitosan ve 300 mg karnıyarık otu tohumu (psyllium husk
seeds) karışımına eşdeğer 6 tablet ile günlük dışkıyla yağ kaybı 3.63 gram
olarak belirlenmiştir. Bu da yaklaşık olarak 35 kcal civarında bir kayıp
anlamın taşır.
Kitosan Kullanmak Kilo Verdirir Mi?
1995-96 senelerinde İtalya’da yapılmış ve aynı dergide yayımlanmış beş
farklı çalışmanın irdelendiği, toplam 386 kişiyi kapsayan bir değerlendirmede,
vakalar ikiye ayrılmış. Bir gruba diyet tavsiyesi ve chitosan, öteki gruba
diyet tavsiyesi ve ilaç olduğu söylenen ama etkisi olmayan içi boş kapsüller
verilmiş. Sonuçta, chitosan verilen grupta, plasebo verilen gruba oranla 3 kilo
280 gram daha çok zayıflama olduğu; ayrıca çalışmalardan ikisinde kan
basıncında, üçünde kan yağlarında anlamlı ölçüde düşüş sağlandığı rapor
edilmiştir.
Kolesterol düşürücü ilaç olan atorvastatinle yapılmış bir çalışma sonucunda
da, chitosan verilenlerde, verilmeyenlere bakılırsa extra %1.85’lik bir kilo
kaybını göstermiştir. Bu 80 kilogramlık biri için, 1.5 kilogramlık kilo kaybı
anlama gelir. Bu araştırmaya, chitosanın kolesterolü düşürüp düşürmediğini
incelerken yeniden döneceğiz.
Tabip, psikolog ve diyetisyenden oluşan bir ekip 50 şişman kadında kitosanı
(chitosan) denediler. Bunun için rastgele seçerek, bazısına 6 ay süreyle,
yiyeceklerden önce günde 3 kez 1500 mg chitosan verdiler; bazısına da chitosan
verdiklerini söyleyerek aynı görünümde ama her hangi bir tesiri olmayan
“plasebo” verdiler. Her 2 haftada bir vakaları değerlendirip zayıflamaları
konusunda önerilerde bulundular. Neticede ortalama kilo kaybı chitosan grubunda
15,9, plasebo grubunda 10,9 kilogram gerçekleşti. Sadece kolesterol değerleri
yönünden iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi.
Ancak, daha sonrasında yapılan çalışmalar bu pozitif yönde sonuçları
doğrulamadı:
Günde iki kere 1 gram chitosan verilen 34 kişik kilolu gönüllüde 28 gün
sonrasında kilonun bir ölçütü olan “beden kütle indeksi“ ve kan yağlarında
anlamlı fark elde edilmediği bildirildi.
Başka bakımlardan sağlıklı 51 şişman (obez) kadında yapılan bir çalışmada
da, günde iki defa verilen 400 mg mikrokristalin chitosanın anlamlı kilo kaybı
sağlamadığı raporlandı. Sadece bu çalışmada LDL denilen kötü kolesterolün
azaldığı saptandı ve yağda eriyen vitamin düzeyleri de dâhil her hangi bir yan
tesir gözlenmediği bildirildi.
Bir başka çalışmada 88 şişman (obez) gönüllüde, 4 haftalık tedaviyle, kilo,
beden ölçümleri, -HDL denen iyi kolesterol dışında- kan yağları ve kan
basıncında anlamlı değişim gözlenmediği yayımlandı.
Ortalama beden kütle indeksi 35,5 yaşı 48 olan 250 hastanın rastgele 125’er
kişilik iki gruba bölünüp birine günde 3 gram chitosan verildiği; diğerine
chitosan verildiği söylenip tesiri olmayan “plasebo” yutturulduğu çalışmada, 24
hafta sonra chitosan verilenlerin 400 gram yitirdiği, plasebo verilenlerin 200
gram aldığı fakat iki grup arasındaki kilo kaybı farkının anlamlı olmadığı
saptandı.
Chitosan Kolesterole Etkisi?
Chitosan yağ emilimini azaltıp dışkıyla yağın atılmasını arttırıyorsa, kan
yağlarını (kolesterolü ve trigliseriti) düşürmesi beklenir.
Hayvanlarda meydana getirilen bir çalışmada serum kolesterolünü anlamlı
ölçüde düşürdüğü ve damar sertliğine iyi geldiği yayımlanmıştır. İnsanlarda da
bazı çalışmalar yapılmıştır.
Kolesterolü hafif veya orta derecede yüksek olan 90 hanım gönüllüden 41’ine
günde 1.2 gram chitosan, 43’üne chitosan olduğu söylenen ama gerçekte tesiri
olmayan kapsüller (plasebo) verilmiş. Chitosan verilenlerde hafif te olsa,
plasebo verilenlerden daha fazla kolesterol düşüşü olduğu görülmüş. Fakat daha
sonra meydana getirilen bir çalışmada 65 kişiye 8 hafta süreyle verilen
chitosanın kan kolesterolü değerlerine her hangi bir etkisinin olmadığı
bildirildi
Usulüne uygun yapıldığı düşünülen altı farklı araştırmanın toptan
değerlendirildiği bir çalışma (meta-analiz), 416 hastayı kapsamaktaydı. Bu
değerlendirme sonucuna bakılırsa, chitosanın toplam kolesterolü averaj 11.59
mg/dL düşürdüğü ama trigliserit dediğimiz depo yağlarıyla LDL ve HDL dediğimiz
kötü ve iyi kolesterole her hangi bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir.
Bir başka çalışmada, kolesterol düşürücü ilaç olan atorvastatin 10 mg
başlanan yüz koroner kalp hastasının yarısına ek olarak günde 2 gr chitosan,
öteki yarısına ek olarak plasebo verildi. Altı hafta sonrasında chitosan
verilenler %3.14, plasebo verilenler ise %1.29 kadar kilo yitirdi ki bu fark
anlamlıydı. Ek olarak HDL dediğimiz iyi kolesterol chitosan verilenlerde %3.8
iken, plasebo verilenlerde %1.07 idi ve fark yine anlamlıydı. Ancak toplam
kolesterol, LDL dediğimiz kötü kolesterol ve diğer kan yağı trigliserit
ölçümlerinde, iki grup içinde anlamlı fark çıkmadı..
Chitosanın kan yağlarına etkisiyle ilgili bu çalışmalardan, chitosanın kan
yağlarına bir miktar tesir yaptğını fakat bu etkinin az olduğunu
söyleyebiliriz.
Bu çelişkiler üzerine, sıhhat hizmetlerinde kanıta dayalı, veri tabanlarını
derleyerek tanı ve tedavi seçenekleri mevzusunda rehberlik yapan ve güvenirliği
yüksek “Cochrane derlemeleri”, chitosan’ın tesirini değerlendirmeye almış.
2005’te meydana getirilen ilkinde, en az 4 hafta süreyi kapsayan, örneklemin
rastgele yapıldığı 14 çalışmadaki 1071 kişi incelenmiş 2008 senesinde meydana
getirilen ikinci değerlendirmede ise 15 muteber çalışmada 1219 kilo fazlası
bulunan hasta incelenmiş.
Her iki değerlendirmede de bazı yöntem kısıtlarına karşın, plaseboya (ilaç
olmadığı halde ilaç olduğu söylenerek verilenlere) kıyasla, chitosan
verilenlerde 1 kilo 700 gram daha çok kilo kaybı sağlandığı belirlendi. Sadece
kilo kaybı, daha düşük kaliteli araştırmalarda 2 kilo 700 gram, daha yüksek
kaliteli araştırmalarda 600 gram olarak saptandı ve neticede bu kayıpların çok
anlamlı olmadığı bildirildi. Bu derlemelerde, chitosan verilenlerde kilo kaybı
dışında, plasebo verilenlere bakılırsa toplam kolesterolde 7.7 mg/dL’lik bir
azalma ve büyük (sistolik) tansiyonda 5.9, minik (diyastolik) tansiyonda 3.4
mmHg’lık düşüşün eşlik etmiş olduğu belirtiliyor.
Chitosanın yan etkileri nelerdir?
Chitosanın başlıca yan tesirleri, aşırı gaz ve kabızlık olarak bildirildi.
Ek olarak kabuklu deniz hayvanlarına alerjisi olanların chitosan almamaları
mevzusunda uyarmaldı. Bir olgu nedeniyle warfarin (Coumadin) denen kanı
sulandırıcı ilacın etkinliğini artırabileceği yayımlandı. Gebelikte ve
emzirmede kullanımı konusunda yeterli bilgi birikimi olmadığından bu kişilerin
de kullanmamaları uygun olur.
Yukarıda verilen bilgiler ışığında,
Chitosanın besinlerle almış olduğumız kan yağlarının bağırsaklardan emilimini
azalttığını, ancak yağların bağırsaktan emilimini azaltmadaki tesirinin az ve
bu konudaki rakibi orlistatın çok daha üstün olduğunu, zayıflamaya katkı
sağlayabildiğini sadece bu etkinin bir-iki kiloyla sınırlı bulunduğunu, Kan
yağları ve tansiyona da çok az da olsa pozitif etkisinin olabildiğini,
Çok önemli yan etkilerinin olmadığını, ancak ümit bağlanarak
kullanılabilecek bir zayıflama ürünü olmadığını söyleyebiliriz.
Makalemizde aktarılan bilgiler konu hakkında yapılan bazı araştırmaların
sonuçlarının derlenmesi sonrasında paylaşılmıştır. Her hangi bir zayıflama
ürününü kullanmadan önce doktorunuza danışmanız, sağlığınız açısından asla
ihmal edilmemesi gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder